KENTSEL PLANLAMADA STANDARTLAR

Prof.Dr. Melih ERSOY

ISBN:	978-605-88444-45
Boyut:	22x22,5 cm. İplik dikiş cilt
Sayfa Sayısı:	348 sayfa, 4 renkli Kuşe kağıt 115 gr
Kapak:	4 renkli, uzun kulaklı sert karton
Görseller:	231 Şekil, 298 Tablo
Baskı Tarihi:	Eylül 2015

• Bu kitap kentsel alanlarda arazi kullanım standartlarına ilişkin olarak yazarın ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nde yayınlanan iki ayrı kitabından sonra TMMOB Şehir Plancıları Odası tarafından yayımlanan üçüncü kitabının gözden geçirilerek genişletilmiş ve ek görsel malzemelerle zenginleştirilmiş yeni bir sürümüdür.

• Ülkeler, bölgeler ve kentler egemen üretim tarzı yanı sıra özgün tarihsel ve toplumsal geçmişleri ile gelenek, görenek ve yaşam biçimlerinin de etkisiyle birbirinden oldukça farklı kentsel yapılara ve kentsel alan büyüklüklerine sahip olabilmektedirler. Nitekim ülkemizde son yarım asırlık süre içinde bile imar mevzuatında yer alan ve asgari olarak nitelendirilen kentsel alan büyüklüklerinin sıklıkla değiştirildiğine tanık olmaktayız. Diğer bir deyişle, her durumda bu alanda evrensellik kazanmış “standart” değerlerden söz etmenin olanaklı olmadığı belirtilmelidir. Bu kitapla amaçlanan, farklı ülke ve yerleşmelerde aynı kentsel arazi kullanımı için kişi başına düşen alan büyüklüğü çeşitliliğinin ve bu farklı değerler arasındaki sapma büyüklüğünün plancılar tarafından bilinmesinin yanı sıra, yasal düzenlemelerde belirtilen asgari değerlerin ne düzeylere kadar aşılabileceğinin de ipuçlarını vermektir.

YAZAR HAKKINDA:

Prof. Dr. Melih Ersoy

1948 yılında doğan yazar, ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nden 1971 yılında mezun oldu. A.B.D’ de Columbia Üniversitesi’nden Yüksek Lisans derecesini 1973 yılında aldı. Stockholm Üniversitesi ve Royal Academy of Art (Danimarka)’da Yüksek Lisans sonrası çalışmalar yaptı. 1975 yılından bu yana ODTÜ, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nde Öğretim Üyesi olarak çalışan ERSOY, 1982 yılında aynı bölümden Doktora derecesini aldı. 1987 yılında Doçent, 1993 yılında da Profesör unvanını kazandı. 1993-1997 yılları arasında kuruculuğu yaptığı Kentsel Politika Planlaması ve Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı Başkanlığı yapan yazar, 2000-2002 yılları arasında Mimarlık Fakültesi Dekan Yardımcılığı ve 2006-2015 yılları arasında da Şehir ve Bölge Planlama Bölüm Başkanlığı yaptı.

Halen ODTÜ’de Urban Political Analysis, Economics of Planned Development and the Economy of Turkey, Urban Policy Planning Studio I-II ve Prof. Dr. H.Çağatay Keskinok ile birlikte Urban Planning Theory and Practice derslerini yürüten ERSOY, kentsel ekonomi, kentsel politika ve yerel yönetimler üzerine çalışmalar yapmaktadır.

Yazarın derleme, çeviri ve telif olmak üzere 20’nin üzerinde kitabı ve çok sayıda Türkçe ve İngilizce makalesi bulunmaktadır. Yazarla ilgili olarak aşağıdaki siteden daha ayrıntılı bilgi edinilebilir.

www.melihersoy.com

 

ÖNSÖZ:

Bu kitap kentsel alanlarda arazi kullanım standartlarına ilişkin olarak yazarın ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nde 1981 ve 1994 yıllarında yayımlanan iki ayrı kitabı ile TMMOB Şehir Plancıları Odası tarafından yayımlanan kitabının (2009) gözden geçirilerek gün­cel verilerle genişletilmiş ve yeni görsel malzemelerle zenginleştirilmiş son sürümüdür.

1960’lı yılların ikinci yarısındaki öğrencilik yıllarımda özellikle planlama stüdyoların­da eksikliğini çektiğim kaynak kitapların başında kentsel alanlarda arazi kullanım norm­ları gelirdi. Bu alanda yabancı yayınlarda verilen bazı örnekler de o ülke ve kentler için önerilen büyüklükler olup dünyadaki başka ülke kentleri ile karşılaştırılması yapılmadığı gibi Türkiye kentlerine ilişkin veriler de yok denilecek kadar azdı. Daha sonraki yıllar­da konu ile ilgili yüksek lisans, doktora ve doçentlik tezleri yapıldı. Ülkemiz kentlerine ilişkin olarak bu verilerin derlendiği analitik etütler çoğaldı. Kentsel alan kullanım stan­dartları ile ilgili bu kitaplar, anılan eksikliğin kısmen de olsa giderilmesi ve konu ile ilgili yayınlarda verilen örneklerin derli toplu olarak bir araya getirilmesi amacıyla hazırlandı. Öğrencilerin ve uygulayıcıların sıklıkla başvurdukları bir kaynak kitap niteliğinde olması bakımından baskıları kısa sürede tüketilmiş olan bu kitapların elinizdeki genişletilmiş ve güncellenmiş yeni baskısı NİNOVA Yayıncılık tarafından yapıldı. Bu vesile ile adı geçen yayınevinin kentsel planlama konularında yayımladığı kitaplarla meslek alanımıza bü­yük katkı sunduğunu da vurgulamak isterim.

Bu yeni sürümde, 1980’li yıllardan başlayarak derlediğimiz ve daha önceki kitap­larda basım yıllarına göre özet sonuçları verdiğimiz Türkiye kentlerindeki kentsel alan kullanımlarına yeni veriler eklendi. Daha önceki baskılarda İller Bankası Mekânsal Planlama Dairesi’nden sağladığımız ve değişik büyüklüklerdeki yerleşmeler için ya­pılan imar planlarının analitik etütlerinde yer alan farklı arazi kullanımları için verilen mevcut ve öneri alan büyüklüklerine ilişkin ham veriler işlenerek ortalama büyüklükler kapsamına alınarak değerlendirilmişti. Bu baskıda 2005 ile 2013 yılları arasında Banka tarafından imar planları yapılan/yaptırılan yerleşmelere ilişkin en yeni kentsel alan veri­lerine de yer verilmiştir. Buna ek olarak, bu baskıda yeni bilgiler ve görsel malzemelere de yer verilmiştir.

Daha önce yayınlanan kitapların baskıları tükendiği için anılan çalışmaların ön­sözlerinde dile getirdiğim bir noktaya bu önsözde de değinmekte yarar görüyorum. Kentsel standartlara ilişkin olarak yapılmış çalışmaların yüzeysel bir incelemesi bile, mimarlık ve tasarım alanlarından farklı olarak, yapı ve mobilya düzeyinde büyük ölçüde benimsenen “norm” ya da “standart” geliştirme çabalarının, planlama alanına gelince geçerliliğini büyük ölçüde yitirdiğini göstermektedir. Bu nedenle her ülke, bölge ve yer­leşme için geçerli tek, genel ve evrensel kentsel arazi kullanım büyüklükleri geliştirmek ve önermek gibi bir savda bulunan araştırmacı/plancı olmadığı belirtilmelidir. Ülkeler, bölgeler ve kentler egemen üretim tarzı yanı sıra özgün tarihsel ve toplumsal geçmiş­leri ile gelenek, görenek ve yaşam biçimlerinin de etkisiyle birbirinden oldukça farklı kentsel alan büyüklüklerine sahip olabilmektedirler. Kullanılacak normlar, planlamanın yapılacağı ülke ve bölgenin özgün nitelikleri ile tarihsel ve kültürel gelişimleri yanı sıra zamana bağlı olarak da değişiklik göstermektedir. Nitekim ülkemizde 170 yılı aşan süre içinde imar ve konutla ilgili mevzuatında yer alan ve “asgari” olarak nitelendirilen kent­sel alan büyüklüklerinin değiştirildiğine tanık olmaktayız. Diğer yandan, kapsamlı bir araştırmanın verileri ise, aynı üretim tarzını benimsemiş farklı gelişmişlik düzeyindeki toplumsal kuruluşlarda sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi ile başta açık alanlar olmak üzere, birçok kentsel alan kullanımlarının kişi başına düşen büyüklükleri arasında doğ­rusal bir ilişkinin var olduğunu da göstermektedir. Ancak, her durumda bu alanda ev­rensellik kazanmış “standart” değerlerden söz etmenin olanaklı olmadığı belirtilmelidir. Bu kitapla amaçlanan, farklı ülke ve yerleşmelerde farklı yıllarda aynı bir kentsel arazi kullanımı için kişi başına düşen alan büyüklüklerinin çeşitliliğinin ve bu farklı değerler arasındaki sapmanın büyüklüğünün plancılar tarafından bilinmesi yanı sıra, yasal dü­zenlemelerde verilen asgari değerlerin ne düzeylere kadar aşabileceğinin ipuçlarını da vermektedir.

Kitabın iç kurgusuna gelince, öncelikle farklı kentsel alan kullanımlarına ilişkin verilerin toplandığı her bir bölüm içinde önce yabancı ülkeler için toplanan verilere, daha sonra da Türkiye verilerine yer verilmiştir. Tüm veriler hem ilgili yerleşmeler için o gün var olan mevcut değerleri, hem de plancıların önerisini kapsayacak biçimde ayrı ayrı derlenmiştir. Kitapta sunulan verilerin derlenmesinde dikkat edilen bir başka nok­ta ise, bu alanda yapılan çalışmaların başvurdukların ölçütlerin farklılıkları göz önüne alınarak, tüm verilerin “kişi başına düşen alan” ortak ölçütüne indirgenmiş olmasıdır. Ülkemiz kentlerine ilişkin olarak 1980’li yıllardan 2013 yılına dek derlenmiş analitik etüt­lerin önemli bir bölümünün kent karakter tablolarında verilen kişi başına düşen alan bü­yüklükleri bu kitapta yer darlığı nedeniyle ve sürekliliği yitirmemek için nüfus gruplarına göre özetlenerek verilmiştir. Ancak, ilgilenenler için ülkemizin değişik büyüklüklerdeki yerleşmelerinde kişi başına düşen sosyal donatı alanlarına ilişkin yerleşme temelli ve­riler NİNOVA yayıncılığın resmi WEB sitesi ile yazarın kendi sitesinde yer almaktadır.

Önsöze son vermeden önce, bu çalışmada yer alan Türkiye kentlerine ilişkin veri­lerin sağlanmasında katkı veren İller Bankası Mekânsal Planlama Dairesi yetkililerine; verileri işleyen bölümümüz araştırma görevlilerine; bu çalışmanın yayınlanmasını ola­naklı kılan NİNOVA Yayıncılığa ve titiz çalışmaları ile kitabın yayıma hazırlanmasındaki önemli katkısından dolayı Sn. Prof.Dr. İsmet Kılınçaslan’a teşekkür ederim. Umarım bu kitap planlama ve tasarım öğrencileri ile meslektaşlarımızın çalışmalarında yararlana­cakları bir kaynak kitap olur.

Prof. Dr. Melih ERSOY
Eylül 2015

 

İÇİNDEKİLER:

A. EĞİTİM KURUMLARI

1. YABANCI ÜLKELERDE FORMEL EĞİTİM KURUMLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR /        2. TÜRKİYE’DE FORMEL EĞİTİM KURUMLARI / 3. YER SEÇİMİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÖNERİLER

B. KONUT ALANLARI

1. TANIMLAR / 2. DEĞİŞİK İKLİM BÖLGELERİNDE KONUT ALANLARI TASARIM ÖLÇÜTLERİ / 3. YABANCI ÜLKELERDE KONUTLARA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR / 4. KONUT ALANLARINDA KAT SAYISI VE YOĞUNLUK / 5 . TÜRKİYE’DE KONUT ALANLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR

C. SAĞLIK KURUMLARI

1. TASARIM İLKELERİ / 2. YABANCI ÜLKELERDE SAĞLIK KURUMLARI UYGULAMALARI VE ÖNERİLEN NORMLAR / 3. TÜRKİYE’DE SAĞLIK KURUMLARI

D. TİCARET ALANLARI VE MERKEZLERİ

1. TASARIM VE PLANLAMA İLKELERİ  /  2. TİCARET MERKEZLERİNİN KADEMELENMESİ  /  3. YABANCI ÜLKELERDE TİCARET ALANLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR/ 4. TÜRKİYE’DE TİCARET MERKEZLERİ /  5. TÜRKİYE’DE TİCARET ALANLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR

E. YEŞİL ALANLAR VE SPOR ALANLARI

1. KENTSEL ALANLARDA YEŞİL ALAN KADEMELENMESİ  /  2. YABANCI ÜLKELERDE YEŞİL ALAN VE SPOR ALANLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR /  3. TÜRKİYE’DE SPOR ALANLARI  /                        4. TÜRKİYE’DE YEŞİL ALANLAR

F. YÖNETİM ALANLARI

1. TASARIM VE PLANLAMA İLKELERİ /  2. YABANCI ÜLKELERDE YÖNETİM ALANLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR /  3. TÜRKİYE’DE YÖNETİM ÖRGÜTÜ/4. TÜRKİYE’DE YÖNETİM ALANLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR

G. SOSYAL-KÜLTÜREL DONATIMLAR

1. SOSYAL KÜLTÜREL DONATIMLARIN TÜRLERİ  / 2. YABANCI ÜLKELERDE SOSYO-KÜLTÜREL ALANLARA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR  /    3. SOSYO-KÜLTÜREL DONATIMLA İLGİLİ UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR

H. ULAŞIM. Hazırlayan: Ela BABALIK SUTCLIFFE

1. KENTSEL ALANLARDA TAŞIT YOLLARINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER  /  2. YABANCI ÜLKELERDE KENTSEL ALANLARDA ULAŞIM İÇİN AYRILAN ALAN BÜYÜKLÜKLERİ VE ÖNERİLEN NORMLAR  /    3. TÜRKİYE’DE KENTSEL ALANLARDA YOL STANDARTLARI  /    4. TÜRKİYE’DE KENTSEL ALANLARDA ULAŞIM İÇİN AYRILAN ALANLAR VE ÖNERİLEN NORMLAR.

I. SANAYİ ALANLARI

1. TASARIM VE PLANLAMA İLKELERİ /  2. YABANCI ÜLKELERDE SANAYİ ALANLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR VE ÖNERİLEN NORMLAR /  3. TÜRKİYE’DE SANAYİ ALANLARI  /  4. TÜRKİYE’DE SANAYİALANLARINA İLİŞKİN UYGULAMALAR ve ÖNERİLEN NORMLAR.

Kaynaklar / Ekler

SAYFALAR: